okuYORUM

Bilgi payla�t�k�a �o�al�r

Kaleme ald�klar�m

...

FAHRETT�N PA�A

FAHRETT�N PA�A (Ömer Fahreddin Türkkan)

1868 - 1948

Birçok önemli olaylar�n ba�ar�l� olmas� ve tarih sayfalar�na alt�n harflerle yazd�r�lmas�nda böylesine de�erli �ahsiyetlerin büyük pay sahibi oldu�u muhakkakt�r. Ecdad�m�z�n bu ba�ar�lar�n� ve örnek hayatlar�n� okumak, anlamak böylece hakk�ndaki do�ru bilgilere sahip olmak bizim için çok önemlidir. Bu nedenle konu ile ilgili yak�n tarihimizin gerçeklerini do�ru ö�renmek ad�na bu yaz�y� yine siz de�erli okuyucularla payla�mak istedim.

MED�NE MÜDAF��, TÜRK KUMUTANI, PEYGAMBER A�I�I, ÇÖL KAPLANI, E�S�Z KAHRAMAN FAHRETT�N PA�A’NIN HAYATI

Ad� “Medine Müdafii” diye tarihe geçen Fahrettin Pa�a, 1868 y�l�nda Bulgaristan’�n Tuna boyunda, Rusçuk’ta do�mu�tur. As�l ad� Ömer olan Fahrettin Pa�a, Soyad� kanunundan sonra Türkkan soyad�n� alm��t�r. Babas� Nizam� Cedit Ordusu’nda Topçu ba�� Ömer A�a’n�n o�lu, Tuna vilayeti Posta ve Telgraf Ba� Müdürü Mehmed Nâhid Efendidir. Annesi Bâlî o�ullar�ndan Fatma Âdile Han�m’d�r.

Ömer Fahrettin (Türkkan) Pa�a, tahsiline Rusçuk ta ba�lar. 93 Harbi’nden sonra ailesiyle birlikte �stanbul’a gelen Ömer Fahrettin Pa�a, 1888’de Harp Okulunu birincilikle bitirerek Süvari Mülaz�m� (Te�men) olur. 1891’de de Erkân-� Harbiye’yi çok iyi dereceyle bitirip kurmay yüzba�� olarak orduya kat�l�r.

Ömer Fahrettin (Türkkan) Pa�a, Erkân� Harbiye de ve Erzincan’da 4. Ordu da ve Türk-Rus s�n�r� tahdit (Hudut) komisyonunda, 1903’de Aza ve 1906’da Kaymakam (Yarbay) ve ba�kan olarak vazife görür.

1908’de 4. Ordu Erkân� Harbiye Reisli�i vekâletine getirilir.

1909’da �stanbul’da ve Ayval�k’ta Rum ayaklanmalar�n� tahkikle (Ara�t�rmak) görevli Örfi �dare Mahkemeleri reisliklerini yapm��, sonra �stanbul’da 1. Nizamiye F�rkas� (Tümeni) Erkân� Harp Reisli�ine Tayin Edilmi�tir. 1911-1912 Türk �talyan Harbine de kat�l�r.

Balkan Sava�� s�ras�nda 31. F�rka Kumandan� olarak görev alm�� ve bu sava�ta Çatalca savunmas�ndaki ba�ar�s�yla Edirne’nin geri al�nmas�nda rol oynam��t�r.

Osmanl� Devleti 1914’te I. Dünya Sava��’na girdi�i vakit miralay (Alay Komutan�) rütbesiyle Dördüncü Ordu’ya ba�l� 12. Kolordu komutan� olarak Musul’da bulunuyordu.

FAHRETT�N PA�A’NIN ASKERLER�NE SESLEN��

-“Evlatlar�m!

Bir söz verdik. ′Kutsal �ehri isyanc�lara vermeyece�iz.′ diyerek, elimizden ne geliyorsa yapmal�y�z. Ta ki son mermi, son er ve son kalana dek… Bu azim, bu kararl�l�k bize dayanma gücü verecektir. Bunu hiç unutmay�n! Ümitsiz olmay�n�z.”

“Malumunuz olsun ki kahraman askerlerim �slam âleminin gözbebe�i olan Medine’yi son fi�e�ine, son damla kan�na, son nefsine kadar muhafaza ve müdafaaya memurdur.”

“Belki bizim bu gayretimiz di�erlerine de örnek olursa, her yerde ittifak etmi� dü�manlara, yedi düvele kar�� koyar�z!”

“Bak�n, bayra��m�za iyi bak�n. Herhangi bir bayrak de�ildir o. �u an devletimizin dü�en birçok kalesi var. Ele geçirilen birçok �ehri var. Ama buras� son kaledir.”

“Bu azim, bu kararl�l�k bize dayanma gücü verecektir. Bunu hiç unutmay�n. Ümitsiz olmay�n�z. Gecenin sonu ayd�nl�k, yoku�un sonu ini�tir.”

“Memleketi silahs�z terkeden bir asker, dü�man da olsa, arkadan vurulamaz.”

“Bir Türk Generali, kendinden küçük rütbede bir �ngiliz subay�n�n odas�na gitmez. Söyle ona, benimle bir i�i varsa, buraya gelebilir!”

“Be� on bald�r� ç�plak için kaybedecek vaktimiz yok… �leri arkada�lar!”

FAHRETT�N PA�ANINBA�ARILARI

ERMEN� AYAKLANMALARINI BASTIRMASI

25 Kas�m 1914’te Tu�generalli�e yani eski Osmanl� rütbesiyle Mirliva l��a terfi ettirilir. 1915’te 12. Kolordu’daki vazifesinde iken buna ilâveten Dördüncü Ordu kumandan vekilli�ine getirilir. Burada bir yandan tehcire tâbi tutulan Ermenileri yerle�tirirken di�er yandan da Urfa, Zeytun, Haçin, Musada��’nda ki Ermeni ayaklanmalar�n� bast�rm��t�r. Pa�a, Daha önce de yani 1904’de Türk-Rus s�n�r�nda, Piyade Taburumuza bask�nlar yapan Ermeni çetelerini, bir süvari bölü�ü ile Rus topraklar�ndan geçerek cevirmi� ve bunlar� yok etmi�tir.

�ER�F HÜSEY�N �SYANI

Bu arada �ngilizler’le anla�an Mekke �erifi Hüseyin’in isyana haz�rland�� haberinin al�nmas� üzerine Fahrettin Pa�a Dördüncü Ordu kumandan� Cemal Pa�a taraf�ndan 28 May�s 1916’da Medine’ye gönderilir. Fahrettin Pa�a 31 May�s’ta Medine’ye ula��r ve �erif Hüseyin’in birkaç gün içinde isyan edece�ini Cemal Pa�a’ya bildirir. �erif Hüseyin ve dört o�lu, 3 Haziran 1916’da Medine çevresindeki demiryolunu ve telgraf hatlar�n� tahrip ederek isyan� ba�lat�rlar. 5-6 Haziran gecesi Medine karakollar�na sald�rd�larsa da Fahrettin Pa�a’n�n ald�� kritik tedbirler sayesinde geri püskürtülürler. Ba�lang�çta âsilerin say�s� 50 bin, bütün Hicaz bölgesindeki Osmanl� askerinin say�s� ise 15 bin civar�ndayd�. Fahrettin Pa�a hemen kar�� harekâta ba�layarak âsileri yenilgiye u�rat�r.^{[Buraya kadar “YEN� KÜTAHYA” Gazetesinin 13 Ocak 218 Cumartesi günkü 6178 Say�l� nüshan�n 2. Sayfas�nda Günhannama Ba�l�kl� kö�ede ç�km��t�r]}

DÜ�MEYEN TEK KALE MED�NE

Fahrettin Pa�a, 15 Temmuz 1916’da yeni birliklerle takviye edilen Hicaz Seyyar Kuvvetler Komutanl��na tayin edilir. Bu arada âsiler, Mekke Valisi Galib Pa�a’n�n tedbirsizli�i sayesinde 9 Haziran 1916’da genel sald�r�ya geçerek 16 Haziran’da Cidde’ye, 7 Temmuz’da Mekke’ye, 22 Eylül’de de Tâif’e girerler. Fahrettin Pa�a’n�n savundu�u Medine d��ndaki hemen bütün büyük �ehir merkezler âsilerin eline geçer. Bu nedenle âsilerin ele geçiremedi�i tek kale Medine �ehri olmu�tur. Bu s�rada da Kanal Harekât�’n�n bütün �iddetiyle devam etmesi sebebiyle Hicaz’a asker gönderilemiyordu.

MED�NE �EHR�N�N MÜDAFAASI

Fahrettin Pa�a elinde bulunan son derece k�s�tl� ve yetersiz imkânlarla Medine’yi iki y�l yedi ay boyunca müdafaa etti. Pa�a, önce Medine ve çevresinde bir güvenlik hatt� olu�turmak için A�ar Bo�az�nda baz� mevkileri âsilerden temizledi. 29 A�ustos 1916’da Medine çevresin de 100 kilometrelik bir emniyet �eridi olu�turur. Fahrettin Pa�a, Medine’yi savunabilmek için �stanbul’dan devaml� takviye kuvveti istemesine ra�men Osmanl� hükümetinin bu isteklerine cevap verebilecek durumda olmad��n� çok iyi bildiriyordu.

FAHRETT�N PA�A MED�NE’Y� NASIL SAVUNDU?

Fahrettin Pa�a, Medine �ehrini savunurken kendisi ve askerleri; çamurlu sulardan içtiler, hurma çekirdeklerinden ekmek yapt�lar. Bunlardan da önemlisi çekirge yediler. Bu yüzden dirayetli, cesaretli ve zeki komutan Fahrettin Pa�a, askeriyle birlikte sadece dü�manla de�il, açl�k, susuzluk ve k�zg�n çöl s�ca��yla da mücadele etmi�tir. Böylece de �slam âleminin Peygamberi, Peygamberimiz Hazreti Muhammed Mustafa Sallallahü Aleyhi vesellem Efendimizin kabrinin bulundu�u bu mübarek Medine �ehrini canlar� pahas�na koruyarak savunmu�lard�r.

KUTSAL EMANETLER�N �STANBUL’A GÖNDER�LMES�

Osmanl� hükümeti taraf�ndan Hicaz’�n k�smen bo�alt�lma karar� almas� üzerine Fahrettin Pa�a, herhangi bir ya�malamaya kar�� Medine’de bulunan Hz. Peygamber’in mezar�ndaki mukaddes emanetlerin �stanbul’a nakledilmesini teklif eder. Osmanl� hükümeti Fahrettin Pa�a’n�n bu teklifini Sorumlulu�un kendisinde olmas� �art�yla kabul eder. Bunun üzerine Fahrettin Pa�a, bir komisyon kurar ve otuz parçadan olu�an mukaddes emanetleri tek tek kontrol ettirerek 2000 askerin korumas� alt�nda �stanbul’a gönderir.

Çölde dola�an ve ya�mac�l�kla geçinen bedeviler, �erif Hüseyin’in hilesi ve �ngiliz paralar�yla kand�r�larak Osmanl� Devleti aleyhine hareket ettikleri için Medine’yi Suriye’ye ba�layan demiryolunun korunmas� güçle�ir. Me�hur �ngiliz casusu Lawrence demiryolunu dola�arak raylar� dinamitlerle da��tt�r�yordu. Her gün çölün ortas�nda çevre ile irtibat� kesilmi� bir kale durumuna dü�en ve ia�esi de azalan Medine �ehri’nin tahliyesine karar verir. Bu karar üzerine önce yeni tayin edilmi� olan Mekke Emiri �erif Haydar Pa�a ailesiyle birlikte Medine’den ayr�l�r. Onlar� 3000-4000 ki�ilik yerli halk takip eder.

FAHRETT�N PA�A’NIN“TÜRK BAYRA�INI BEN KEND� EL�MLE

�ND�REMEM” DEMES�

Fahrettin Pa�a, elinde kalan az say�daki kuvvetle hem çöl yolunu hem de Medine’yi müdafaaya devam eder. Fakat Hicaz demiryolunun Medine’ye yak�n olan Tebük-Medâin aras�ndaki Müdevvere �stasyonu’nun dü�man eline geçmesinden sonra Medine Kalesi isyanc�lar taraf�ndan ku�at�l�r ve kale hiçbir yerden yard�m alamaz duruma gelmi�tir. �ehirde kalan halk ve asker aras�nda açl�k ve hastal�klar hüküm sürmeye ba�lar. Fahrettin Pa�a bu güç �artlara ra�men �ehrin müdafaas�n� sürdürmü�tür. Hatta ku�atmadan önce kaleyi tahliye etmesini teklif eden �stanbul hükümetine, “Medine Kalesi’nden Türk bayra��n� ben kendi elimle indiremem, e�er mutlaka tahliye edecekseniz buraya ba�ka bir kumandan gönderin” cevab�n� vermi�tir. Fahrettin Pa�a, “Takdîr-i ilâhî, r�zay� peygamberi ve irâde-i padi�ah� �eref-müteallik oluncaya kadar Medine müdafaas� devam edecektir” diyerek direniyordu.

FAHRETT�N PA�A HAZRET� PEYGAMBER�N HUZURUNDA

Fahrettin Pa�a ve askerleri bir taraftan dü�manla, di�er taraftan açl�k ve hastal�kla mücadele ederken Kanal Harekât� kötü suçla bitmi�, Filistin elden ç�km�� ve en yak�n Osmanl� kuvvetleri Medine’den 1300 km. kadar uzakta kalm��t�. Osmanl� Devleti ma�lûp olmu� ve 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’ni imzalam��t�. Anla�man�n 16. maddesine göre teslim olmas� gereken Fahreddin Pa�a buna yana�maz. Medinedekiler ise her yönden irtibat kesik oldu�undan anla�madan haberdar de�illerdi. Olup bitenleri telsiz vas�tas�yla takip eden Fahrettin Pa�a, K�z�ldeniz’de demirleyen bir �ngiliz torpidosu mütareke �artlar�n� ve Medine’ye ait maddeyi kendisine bildirdi�i halde buna cevap vermez. Ayr�ca Bab�âli’nin Mondros Mütarekesi’ni tebli� etmek üzere Fahrettin Pa�a, gönderdi�i yüzba��y� hapsederek �stanbul’u da cevaps�z b�rak�r. Bir yandan �ngilizler, bir yandan Medine’yi ku�atm�� olan �erif Hüseyin’in kuvvetleri Medine’nin bir an önce teslim edilmesini istedilerse de Fahrettin Pa�a bu isteklerine kar��l�k vermez. Bab�âli �ngilizlerin de bask�s� üzerine bu defa padi�ah�n imzas�n� ta��yan bir teslim emrini Adliye Nâz�r� Haydar Molla ile Medine’ye gönderir. Fahrettin Pa�a bu emri de dinlemez. Askerlerin ço�unun hasta olmas�na, cephane, ilâç ve giyecek stoklar�n�n bitmesine ra�men direnmeyi sürdürür. Ancak sonunda kendi subaylar�n�n da bask�s� ile teslim olmaya r�za gösterir.^{[Buraya kadar “YEN� KÜTAHYA” Gazetesinin 15 Ocak 218 Pazartesi günkü 6179 Say�l� nüshan�n 2. Sayfas�nda Günhannama Ba�l�kl� kö�ede ç�km��t�r]}

ASLA TESL�M OLMAYAN KOMUTAN

Kabul edilen teslim �artlar�n�n ba��nda, “Hicaz Seferi Kuvvetleri Komutan� Fahrettin Pa�a vard�r. “24 saat zarf�nda Hâ�imî Kuvvetleri karargâh�n�n misâfir-i hâss� olacakt�r” ibaresinin yer almas�na ra�men Fahrettin Pa�a Ravza-i Mutahhara (Hazreti Peygamber Muhammed Mustafa Sallallahü Aleyhi vesellem’in mezar�ndan minberine kadar olan özel yer)yak�n�ndaki bir medreseye giderek buradan bir yere gitmeyece�ini bildirir. Fakat kendisiyle görü�meye gelen kumandan vekili Necib Bey ve etraf�ndakiler taraf�ndan tutulup 10 Ocak 1919’da Hâ�imî karargâh�nda haz�rlanm�� olan çad�r�na götürülür. Fahrettin Pa�a k�l�c�n� dü�mana vermemekte direnmi� ve onu iki y�ldan beri müdafaa etti�i Peygamberimizin mezar�na takdim etmi�tir. �erif Abdullah’�n kuvvetleri antla�ma gere�ince 13 Ocak 1919’da Medine’ye girer. Böylece Mondros Mütarekesinden yetmi� iki gün sonra Medine teslim edilmi� olur.

TÜRK KAPLANI LAKABI

Fahrettin Pa�a’n�n e�siz kahramanl�k örne�i göstererek müthi� direni�iyle Medine’yi korkusuzca savunmas�ndan ötürü �ngilizler taraf�ndan “Türk Kaplan�” diye adland�r�lm��t�r.

Fahrettin Pa�a teslim al�nd�ktan sonra 27 Ocak 1919’da Yanbo’ bir �ngiliz destroyerine bindirilerek M�s�r’a götürülür. Alt� ay Kahire’de �ngilizlerin Kas�r-el-Nil k��las�nda hapsedilen Fahrettin Pa�a, 5 A�ustos 1919’da Malta’ya sürgün edilir. Pa�a burada da 2 y�l 33 gün Fort Salvatore k��las�nda hapsedilmi�tir. Bu s�rada, sava� suçlular�n� yarg�lamak üzere �tilaf Devletleri taraf�ndan �stanbul'da kurulan “Nemrut Mustafa Pa�a Divan-� Harbi”ad� verilen mahkemece ölüme mahkûm edilir. Ancak Pa�a Ankara hükümetinin gayretleriyle Malta’dan kurtulur. 8 Nisan 1921’de Tahliye edilen Fahrettin Pa�a, �talya, Almanya, Rusya yolu ile 2 A�ustos 1921’de Kars’ta Anavatana kavu�mu� ve 24 Eylül 1921’de Ankara’ya gelmi�tir.

Fahrettin Pa�a, Ba�komutan Mustafa Kemal Pa�a taraf�ndan Güney Cephesi'nde Frans�z Ordusu'na kar�� sava�an Türk kuvvetlerini birle�tirmekle görevlendirilir. Frans�zlarla Ankara Antla�mas�'n�n imzalanmas�yla güneyde sava� sona erince TBMM taraf�ndan Kabil Büyükelçili�i'ne atan�r. Burada 4 y�l (1922-1926) görev yapan Fahrettin Pa�a, Türk-Afgan dostlu�unun geli�mesinde önemli rol oynam��t�r.

1936 y�l�nda Ferik (korgeneral) rütbesi ile ordudan emekli olan Fahrettin Ömer Pa�a 22 Kas�m 1948 tarihinde bir tren yolculu�u s�ras�nda Eski�ehir yak�nlar�nda kalp krizi geçirerek vefat etmi�tir. Cenazesi, vasiyeti üzerine Rumelihisar� A�iyan Mezarl��na defnedilmi�tir.

FAHRETT�N PA�A TARAFINDAN �STANBUL'A GÖNDER�LEN EMANETLER

- Hazreti Osman ibni Affan’�n ceylan derisine el yazmas� Kuran'�,

- 5 adet eski el yazmas� Kuran ve 4 adet Kuran cüzleri (Ecza-y� �erife),

- 5 adet Kuran kab�. De�erli ta�larla bezenmi�, alt�n kaplamal�,

- 1 Hilye-i �erif. Gümü� çerçeveli, ye�il kadife üzerine p�rlanta ve incilerle Peygamberimizin ad� yaz�l�, gümü�ten güne� resimli Levha,

- 1 adet som alt�n üzerine p�rlanta ile Kelime-i �ehadet yaz�l� levha.

- 7 adet tespih. P�rlantal�, incili, mercanl� veya amberli,

- 2 Rahle. Gümü� kaplama ve i�lemeli,

- 1 Tu�ra Sultan Abdülaziz Han’�n p�rlantal� ve alt�n i�lemeli tu�ras�,

- 4 adet sancak ba�� ve 3 adet k�l�ç,

- 1 Kevkeb-i Dürri adl� 4 parça büyük elmas. 100, 80, 40 ve 20 krat a��rl��n da, Alt�n üzerine oturtulmu�, çevresi elmas ve yakutlarla bezenmi�,

- 14 adet Ask�. P�rlanta ve zümrütlerle bezenmi� alt�n,

- 11 adet kandil ask�s�. P�rlanta, zümrüt, yakut ve incilerle bezenmi�, alt�n,

- 1 adet alt�n kandil. De�erli ta�larla bezenmi�,

- 1 adet alt�n kahve ask�s�,

- 7 adet alt�n �amdan. De�erli ta�larla bezenmi�, �kisi 1.55 metre boyunda ve 50 kilo a��rl��nda. Her birinin üzerinde 2.680 p�rlanta mevcut.

- 1 adet alt�n makas.

- 8 adet alt�n gülabdan, de�erli ta�larla bezenmi� (gülsuyu kab�) ve 12 adet alt�n buhurdan (tütsülük).

- 2 adet çelenk, 10 adet y�ld�z çiçek, ��ne, 1 yaprak P�rlanta, zümrüt, yakut ve incilerle bezenmi� hepsi alt�n,

- 1 adet p�rlanta yüzük,

- Gerdanl�k, Küpe, Bilezikler, Kemer ve Kemer Tas� hepsi alt�n,

- Alt�n ve gümü� zincirler, de�erli ta�larla bezenmi� alt�n mücevherat kutu ve çekmeceleri,

- Kütük’te 83 masada yaz�l� 84 karat a��rl��nda inci taneleri, 15 parça zümrüt, 27 parça yakut ile 53 parça p�rlanta ve elmas,

-Ayr�ca 20 ayarl�k 2 kilo 935 gram alt�n,

- 908 kilo 250 gram gümü�,

- 49 parça �al ve s�rma i�lemeli bir perde,

- Medine'de Sultan Mahmut ile Arif Hikmet Efendi ve di�er baz� kütüphanelerde bulunan de�erli eserler de �stanbul’a gönderilmi�tir.

Fahrettin Pa�a taraf�ndan �stanbul'a gönderilen bu emanetler’in bir k�sm� Topkap� Saray� Müzesinde sergilenmektedir.

Fahrettin Pa�a´n�n Müdafaa s�ras�nda gösterdi�i inanç ve vefakârl�k Peygamberimize olan sayg�s�n�n ve ba�l�l��n�n en güzel örne�idir. Peygamberimizin türbesini kendi elleri ile silip süpüren ve onu asla teslim etmeyece�ini söyleyen Fahrettin Pa�ay� tekrar rahmetle anar, bir ba�ka yaz�da bulu�mak üzere ho�ça kal�n derim.

KAYNAKÇA:

- Naci Kâ�if KICIMAN “Medine Müdafaas� Yahut Hicaz Bizden Nas�l Ayr�ld�” 1. Bask�, Sebil Yay�nlar� No: 26, Yüksel Matbaas�, 1971 �stanbul

- Galip Ata, Büyük Mecmua, Numara (Say�): 14, Sayfa: 210-211, 30 Te�rinievvel (Ekim) Per�embe 1919, Servetifünun Matbaas�, �stanbul^.^{[Buraya kadar “YEN� KÜTAHYA” Gazetesinin 156 Ocak 218 Sal� günkü 6180 Say�l� nüshan�n 2. Sayfas�nda Günhannama Ba�l�kl� kö�ede ç�km��t�r]}

(Payla��n)

...

MAKALELER� L�STELEY�N

S�ralama bi�imi

Ba�l��nda ... i�eren makaleler

Yapaca��n�z aramalarda b�y�k k��k harfler dikkate al�nmaktad�r.